“Je bent wat je eet” onjuiste voorstelling van de realiteit

“Je bent wat je eet” is een veelgehoorde uitspraak die, bij zoeken met Google, ongeveer 2.700.000 hits in 0,07 seconden van zowel discutabele als meer gezaghebbende bronnen oplevert.

Het is echter sterk de vraag of deze uitspraak wel correct is.

De achterliggende gedachte die telkens weer opduikt in relatie tot deze uitspraak is, dat je lichaam en geest zich in meerdere of mindere mate aanpast aan de voeding die genuttigd wordt. Sterker nog: er worden uitspraken gedaan als zou je slanker, gelukkiger en gezonder worden door je voeding aan te passen.

Vanuit de simpele gedachte kijkend, dat bepaalde voeding een bepaald effect op ons lichaam/geest heeft (zal hebben, kan hebben), is de denkwijze natuurlijk niet verkeerd. Door ‘gezonder’ te eten wordt je gezonder, door voeding te gebruiken die je een prettig gevoel geeft zul je mogelijk een gelukkiger gevoel krijgen. Door voedsel te gebruiken dat je lichaamsgewicht doet afnemen (of tenminste niet toenemen) zul je slanker worden.

Maar … als dat waar zou zijn, zou toch iedereen slanker, gelukkiger, gezonder zijn? En helaas laat de praktijk zien, dat die uitspraak niet opgaat. De vraag die gesteld zou moeten worden is dan ook: Waarom eet niet iedereen het voedsel dat hem/haar maakt tot wie hij/zij wil zijn en wordt derhalve niet iedereen slanker, gelukkiger, gezonder?

Duizenden diëtisten in Nederland (en ongetwijfeld de rest van de wereld) geven dagelijks voedingsadviezen aan mensen om iets specifieks te bereiken: gezondheid (of tenminste verbetering van de gezondheid of voorkomen van nog ongezonder worden), lichaamsgewicht en soms zelfs geluk.

En toch blijkt dat advies niet te werken (een beetje gechargeerd: meestal werkt het wel, tijdelijk). Of misschien moeten we zeggen: de mens die dat advies krijgt, lukt het zelden zich er dusdanig aan te houden dat het doel bereikt wordt.

In de visie van de schrijver heeft dat te maken met een simpel gegeven:

“Je eet wat je bent”

Het is te eenvoudig om te zeggen dat het wijzigen van het voedingspatroon uiteindelijk leidt tot het behalen van het gestelde doel als er geen aandacht wordt besteedt aan het feit dat er mechanismen in het lichaam/de geest werkzaam zijn, die zich verzetten tegen die wijziging.

Hoe groter de wijziging, hoe sterker het verzet en hoe minder kans van slagen.

Wij mensen zijn, op exact dezelfde wijze als dieren en planten, in het ‘bezit’ van een mechanisme dat er voor heeft gezorgd dat wij vanuit de grijze oertijd tot de hedendaagse tijd hebben kunnen overleven: Het overlevingsmechanisme.

Hiernaast ‘bezitten we nog veel meer van die mechanismen waarover we in wezen maar weinig te vertellen hebben en in ieder geval weinig invloed op hebben omdat ze zetelen in de oudste delen van onze hersenen.

Het overlevingsmechanisme heeft, in de basis, maar een enkel functie: het voortbestaan van het systeem (wij als persoon) met daarnaast als nevenfunctie de instandhouding van de soort (het voortbestaan van de mensheid). In beginsel is het een volkomen egoïstisch systeem.

Ten koste van alles zorgt dat systeem er voor dat wij (net als een willekeurig dier of plant) blijven bestaan, in leven blijven. Desnoods ten koste van onze omgeving. Dat systeem is even simpel als complex: het is gebaseerd op instandhouding van status quo.

Vanuit die wetenschap, mag al vooraf bedacht worden dat elke wijziging (ook daar waar het de voeding betreft) alarmbellen doet afgaan in het overlevingsmechanisme en daarmee op felle weerstand stuit.

Het overlevingsmechanisme zal, omdat het veelal niet anders kan, noodgedwongen meegaan in de verandering maar zal zowel het lichaam als de geest blijven activeren om terug te keren naar het oude patroon en zo de status quo te handhaven. Zelfs na langere tijd, heeft het overlevingsmechanisme zoveel macht, dat het bij de kleinste verzwakking in zal grijpen en aanzetten tot terugkeer naar de oude patronen.

Ergo kun je stellen, dat het overlevingsmechanisme je aanzet om dat te eten dat bij je past (vanuit een heel traag en langdurig leerpatroon, ook al zo’n leuk mechanisme) en dat je dus in deze context niet bent wat je eet, maar eet wat je bent.